"İlahi Komedya (Divina commedia): Dante, ?öteki
dünyaya? yaptığı düşsel geziyi destanlaştıran İlahi Komedya?yı
1307 - 1321 yılları arasında kaleme aldı. Dil olarak Latince
yerine Toscana lehçesini kullanarak, İtalyan dilinin ilk ve en
uzun soluklu şiirini yazdı. Cehennem, Araf, Cennet ana
başlıklarını taşıyan üç bölüme (cantica) ayrılan şiirin toplam
dize sayısı 14 233?dir. Üçlüklerden (terzina) oluşan şiirin tümü,
ilk kez Dante?nin kullandığı terza rima (aba, bcb, cdc örneğinde
olduğu gibi, ikinci dizenin son sözcüğünün son harfine, bir
sonraki üçlüğün birinci ve üçüncü dizelerinin sonunda yer
vermeye dayanan uyak) düzeninde yazılmıştır. Dizeler on bir
hecelidir. Her bölümde 33 kanto (canto = destan bölümü) yer
alır. Cehennem?deki giriş kantosuyla birlikte kanto sayısı 100?e
ulaşır. Yazar yapıtına Comedia (o dönemde bu sözcük tek ?m? ile
yazılıyordu) adını vermiştir. Çünkü Cehennem bölümünün
ürkütücü ortamına karşılık, şiir, komedilerde olduğu gibi mutlu
sonla sonuçlanır; üstelik herkesin anladığı bir dille (İtalyanca)
yazılmıştır. İlk kez Boccaccio?nun eklediği Divina (İlahi) sıfatı
1555 yılında Venedik?te Ludovico Dolce?nin yaptığı baskıda
kitabın kapağında da yer alınca, o tarihten sonra yapıtın adı
Divina commedia (İlahi Komedya) olarak benimsenmiştir.

"İlahi Komedya, yaşam öyküsünün Dante?nin sanatına
yansıması olarak değerlendirilebilir. Yaşamının önemli bir
bölümünü sürgünde geçiren, Floransa?ya dönmek için yaptığı
girişimler sonuçsuz kalan Dante, İtalya?ya egemen olan
toplumsal çalkantıları, güçlü bir imparatorun olmayışına ve
imparatorun dizginleyemediği papalığın yayılmacı amaçlarına
bağlar. Kendisinin de vatanında mutlu bir yaşam sürme hakkı
varken, dönemin koşulları bu hakkı elinden almıştır. Üstelik
karıştığı siyasal olaylar, karşılıksız aşkın konusu güzellikle kutsal
kavramını özdeşleştirdiği Vita nuova?da, Beatrice?yi öveceğine
ilişkin verdiği sözü yerine getirmesini de engellemiştir. Dante,
iç dünyasındaki kargaşanın çözümünü Tanrı?ya sığınmada
bulur. Yeniden şiire ve idealleştirdiği Beatrice sevgisine döner.
İnsanlara, bu arada kendine doğru yolu göstermek amacıyla
ilahi Komedya?yı yazar. Tanrı?nın insanlar için öngördüğü iki
amaç vardır. Bunlardan ilki yeryüzü mutluluğudur. İnsan ahlak
kurallarına uyarak, düşünsel yeteneklerini geliştirerek bu
amaca ulaşabilir. İkinci amaç ölümden sonraki sonsuz yaşamdır.
İnsanın bu amaca ulaşması için de Tanrı?ya inanması, onun
koyduğu kurallara uyması gerekir. Bu amaçların gerçekleşmesinde
imparator ile papa insanlara yol gösterir. Ne var ki,
insan kendi kendine de yeryüzündeki davranışlarını düzenleyebilir,
Tanrı?nın varlığının bilincine vararak, ruhunun ölümsüzlüğünü
sağlayacak bir yaşam sürebilir. İşte iç dünyasının sesini
dile getiren Dante, İlahi Komedya?da şiir aracılığıyla insanlara
bu yolları gösterir.

"İlahi Komedya Dante?nin Cehennem, Araf ve Cennet?e
yaptığı düşsel bir gezinin öyküsüdür. Dante?ye Cehennem?de,
Araf?ta Latin şair Vergilius rehberlik eder. Araf?ın tepesinde
Vergilius yerini Beatrice?ye bırakır. Cennet boyunca Dante?ye
Beatrice rehberlik eder. Gezi 1300 yılı 7 Nisan Perşembeyi 8
Nisan Cumaya bağlayan gece başlar. 14 Nisan Perşembe günü
sona erer." (Rekin Teksoy, Önsöz'den)